ქრონიკული სტრესის პირობებში თავის ტვინის ენერგეტიკულ მეტაბოლიზმზე კრეატინის პროტექტორული ეფექტის მოლეკულური მექანიზმის შესწავლა

ავტორი: ნინო პაპელიშვილი
საკვანძო სიტყვები: სტრესი, ცირკადული რიტმი, კრეატინი
ანოტაცია:

ცნობილია, რომ ბუნებრივი ცირკადული რიტმის რღვევა განაპირობებს უჯრედული მეტაბოლიზმის ცვლილებას და ქრონიკული სტრესის ჩამოყალიბებას, რაც გულისხმობს როგორც უჯრედის ენერგეტიკულ სტატუსის, ასევე სინთეზური რექციების ინტენსივობის შემცირებას. ამის გათვალისწინებით, ისეთი ნაერთების მოძიება, რომლებსაც შეუძლიათ სტრესული მდგომარეობის პრევენცია, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია. ამის გათვალისწინებით ჩვენი ყურადღება მიიპყრო კრეატინმა. წარმოადგენს რა ძუძუმწოვრებში ენდოგენურ ნაერთს, იგი ასევე გამოიყენება, როგორც საკვები დანამატი და მნიშვნელოვან როლს ასრულებს როგორც მის ცხოველქმედებაში, ასევე გამოიყენება ზოგიერთი ნეიროდეგენერაციული დაავადების თერაპევტიულ საშუალებად. ჩატარებულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ ცირკადული რიტმის ხანგრძლივი დარღვევის პირობებში კრეატინის ინტრაპერიტონიალური შეყვანა ხელს უწყობს ენერგეტიკულ პროცესებში ჩართული მიტოქონდრიული ფერმენტების აქტივაციას ჰიპოკამპის უჯრედებში და ამის ძირითად მიზეზს წარმოადგენს ამ პირობებში სინთეზური პროცესების გაძლიერება. იმის გათვალისწინებით, რომ ენერგეტიული პროცესების რეგულირების ცენტრალურ სასიგნალო მოლეკულას წარმოადგენს mTOR, ჩვენს მიერ შესწავლილი იქნა მისი რაოდენობრივი ცვლილებები ხანგრძლივი ცირკადული რიტმის დარღვევის პირობებში და კრეატინის ეფექტი ამ ცვლილებებზე. ნანახი იქნა, რომ კრატინის ეგზოგენური დამატება ზრდის ცირკადული რიტმის დარღვევით გამოწვეული სტრესის პირობებში შემცირებული როგორც ფოსფორილირებული mTOR-ის, ასევე მისი აქტივატორის AKT-ს რაოდენობას. ამ ვარაუდს ადასტურებს ასევე ჩვენს მიერ მიღებული მონაცემებიც, სადაც ნანახია სტრესის პირობებში AKT-ს უარყოფითი რეგულატორის ცილა PTEN-ის აქტივაცია. როგორც წარმოდგენილი, ასევე ჩვენი წინა კვლევების შედეგებზე დაყრდნობით, გამოთქმულია მოსაზრება, რომ ცირკადული რიტმის დარღვევით გამოწვეული სტრესის პირობებში PTEN-ის გააქტიურებისა და შესაბამისად, AKT-სა და mTOR-ის აქტივობის შემცირების მიზეზი შესაძლებელია იყოს ჰიპოკამპის უჯრედებში NMDA-რეცეპტორის ჰიპერაქტივაცია და ამის შედეგად Ca2+-ის რაოდენობრივი მატება. ამდენად, სავარუდოა, რომ კრეატინის დადებითი როლი ამ პროცესებზე გამოწვეული იყოს მისი მოდულატორული ეფექტით NMDA-რეცეპტორზე, რაც ამცირებს Ca2+-ის იონების რაოდენობასა და აქვეითებს PTEN-ის აქტივაციის ხარისხს, რაც თავის მხრივ, ზრდის როგორც აქტივირებული AKT-ს, ასევე აქტივირებული mTOR-ის შემცველობასაც.